In het voorjaar is het wandelen door het rivierengebied een genot van de eerste orde. Niet alleen de uitzichten vanaf de dijken over het brede water van de grote rivieren zijn fantastich mooi, maar ook kun je volop genieten van de bloesempracht van de vele fruitbomen die je in de Betuwe kunt vinden. Nu was het op de mooie lentewoensdag 7 april 2010 nog wel een beetje te vroeg voor bloesem. De fruitbomen stonden volop in knop maar bloesen was nog niet te zien. Ik had voor deze mooie wandeldag een GPS wandeling uitgezet door het landgoed Neerijnen en de uiterwaarden van de Waal. Dit gebied ligt in de omgeving van Waardenburg. De wandeling begint vanaf het parkeerterrein van Huis Neerijen. Landgoed Neerijnen bestaat uit uiterwaarden met stroomdalgraslanden, meidoornhagen, wilgengrienden en een oude rivierloop. Binnendijks vind je rondom twee kastelen een weelderig parkbos, boomgaarden en weilanden, deels omgeven door houtwallen en loofbos. Het Huis Neerijnen is eigendom van de gemeente Neerijnen en dient als gemeentehuis.
Waardenburg en Neerijnen is een van de weinige grote landgoederen in het rivierengebied. De uiterwaarden strekken zich uit over een afstand van 3 km langs de Waal. In de Rijswaard vind je licht golvende graslanden, wilgengrienden, oude meidoornhagen, een zandwinningsplas en aan de voet van de Waalbandijk de Kil van Waardenburg. Samen een zeer aantrekkelijk rivierenlandschap, met een rijk planten- en dierenleven. Vanaf de dijk is er een schitterend gezicht op enerzijds de kil/uiterwaard en anderzijds het landgoed met bossen, de kastelen en de korenmolen Waardenburg.
De molen stamt in zijn huidige vorm uit 1780. Vroeger behoorden de molen, samen met het Kasteel Waardenburg, het T-boerderij 't Molenhuis en andere bijbehorende gebouwen tot de goederen van de heerlijkheid Waardenburg. Als gevolg van de watersnood in 1995 werd de aangrenzende Waalbandijk verzwaard en opgehoogd waardoor de molen de wind letterlijk en figuurlijk uit de zeilen werd genomen. Om de molen weer naar behoren te laten functioneren werd de molen 1,5 meter verhoogd met behulp van luchtkussens en stalen stempels. Na het verhogen van de molen is de voet volledig gerestaureerd.
Vanaf de steentijd is het rivierengebied regelmatig bewoond geweest. Dankzij overstromingen was de grond rijk en de rivier was een goede handelsroute. Vooral in de Romeinse tijd was de streek relatief dichtbevolkt. In de derde eeuw echter kwam er een klimaatsverslechtering, die met veel overstromingen gepaard ging. Het rivierengebied werd toen grotendeels verlaten. Pas rond het jaar 1000 vestigde men zich weer in het rivierengebied, allereerst op de hoger gelegen stroomruggen. De dorpen Waardenburg en Neerijnen worden al in 997 genoemd. Toen begon ook het bedijken van het gebied, allereerst het dichten van gaten tussen de oeverwallen. Tegen het eind van de middeleeuwen was men hier mee klaar. Toen verschenen langs de rivieren ook versterkte boerderijen en kastelen.
Tussen de dijken had de rivier nog een relatief vrije loop, met hier en daar forse meanders. De Kil van Waardenburg en de aan de overzijde van de Waal gelegen Kil van Hurwenen zijn twee van die oude meanders. Vooral in de buitenbochten schuurde de rivier materiaal uit, wat de dijken bedreigde. In 1639 heeft men daarom deze twee bochten van de rivier afgesneden. Kasteel Waardenburg, dat tot dan toe aan de oever van de rivier had gelegen, kwam nu aan de uiterwaard te liggen. De uiterwaard werd Rijswaard genoemd, waarschijnlijk door de vele grienden (Rijshout) die hier lagen. Het is een schitterend gebied om door heen te struinen. Het voetspoor door de uiterwaard is gemakkelijk te volgen. De beide zijden van het pad zijn afgezet met schrikdraad, je kunt zo absoluut niet verdwalen!
Waardenburg en Neerijnen omvat het grootste deel van de gronden, die van oudsher behoorden bij de kastelen Neerijnen, ook wel Klingelenburg genaamd, en Waardenburg. Deze kastelen behoorden aan twee verschillende takken van het geslacht De Cock. Er zijn weinig kastelen waarbij de stichtingsdatum tot op de dag nauwkeurig vastligt, zoals bij Waardenburg. Op 2 augustus 1265 gaf graaf Otto van Gelre toestemming aan Rudolf de Cocq om op deze plaats een toren te bouwen. Na deze eerste toren werd in 1283 een nieuwe toren en een zaal gebouwd, die vermoedelijk van steen waren. Daarna volgde de bouw van een groot, veelhoekig complex met twee vierkante, een veelhoekige en twee halfronde torens.
Veelhoekige kastelen op de schaal van kasteel Waardenburg zijn in ons land een zeldzaamheid. De zware vierkante donjontoren dateert uit deze periode en is later verlaagd en met een lessenaardak afgesloten. Het oude, nu niet meer bestaande huis Neerijnen werd omstreeks 1350 gebouwd door Gijsbrecht de Cock. Later ging Neerijnen over op het geslacht Van Gendt. Catharina van Gelre, weduwe van Walraven van Arkel, koos in de Tachtigjarige Oorlog de zijde van de Spanjaarden. Hiermee riep deze vrouwe van Waardenburg de verwoesting van het kasteel over zich af. In 1574 werd Waardenburg door troepen van Willem van Oranje ingenomen en werd meer dan de helft van het kasteel verwoest. Johan Vygh werd in 1618 eigenaar en liet in 1627 de noordelijke helft van het kasteel herstellen.
Het beschadigde zuidelijke deel werd omstreeks 1700 afgebroken, waardoor het kasteel zijn hoefijzervormige plattegrond kreeg. De voorgevel van de oostelijke vleugel heeft nog de midden 16de-eeuwse natuurstenen waterlijsten en frontons met schelpmotieven. De omgrachting van het kasteel is nog deels intact. Aan de westzijde van het kasteel bevindt zich nog het eveneens omgrachte terrein van de voormalige voorburcht. In 1701, onder Margaretha van Gendt, die gehuwd was met Tjaard van Aylva, kwamen Neerijnen en Waardenburg in één hand. In 1827 erfde de familie Van Pallandt Waardenburg en Neerijnen. Vanaf 1895 werd het kasteel weer enige tijd bewoond, nadat restauratie en een aanbouw aan de oostzijde waren voltooid. Na de Tweede Wereldoorlog werd Waardenburg bewoond door A.F. van Goelst Meyer, oud-burgemeester van Rossum. Daarna heeft het een tijdlang leeg gestaan en was het in verval geraakt. Het kasteel is onlangs gerestaureerd en ziet er nu weer schitterende uit.
Op een bank aan de rivierdijk, met een schitterend uitzicht over de Waal, heb ik heerlijk gezeten in de warme lentezon de broodjes uit de rugzak genuttigd. Rijkswaterstaat noemt de dijk op deze plaats een kijkdijk en heeft voor de voetgangers na de laatste dijkverzwaring speciaal een wandelstrook aangelegd. Pure verwennerij, dit mooie lenteweer, waarbij als wandelkleding de korte broek en T-shirt na de lange koude winter weer in ere zijn hersteld. De wandelroute gaat hier naar beneden om na een voetgangersbrug over de beschoeing van de rivier verder te lopen. Tussen de beschoeing van de rivier en de dijk heeft zich een uitgebreid waterrijk natuurgebied ontwikkeld. Dit natuurgebied dient tevens om bij hoogwater ruimte te bieden aan de rivier. Je loopt over een soort dijkje tussen het water wat bestaat uit basaltkeien en ondertussen met wilgen begroeit is geraakt. Je loopt hier heerlijk uit de wind in de zon en het was af en toe gewoon echt warm! Helaas bleek op het einde dat de voetgangersbrug over het stroomgat van de rivier naar het natuurgebied nog niet was geplaatst. Dit bruggetje ligt er alleen maar bij laag water in de zomermaanden, zo heb ik later begrepen. Ik kon dus niet verder en moest weer anderhalve kilometer terug lopen naar de dijk. Dat was zeker geen straf, want je loopt hier heerlijk zo vlak langs de rivier. Wat verder op langs de dijk, na een woonhuis, is het mogelijk om over een smal klein dijkje de wandelroute door de uiterwaard weer op te pakken. Ik heb daarom twee GPS tracks bijgesloten. Een route vlak langs de rivier voor de zomermaanden bij laagwater en een alternatieve route als het voetgangersbruggetje niet is geplaatst. Na de uiterwaard gaat de wandeling over de rivierdijk weer terug naar het uitgangspunt bij Huis Neerijnen. Een fantastisch mooie wandeltocht die ik iedereen van harte kan aanbevelen!
Naar de webpagina van de GPS wandeling
klik hier
Geen opmerkingen:
Een reactie posten